Һөләймән (Учалы районы)

Ауыл
Һөләймән Һөләймән
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Учалы районы
Координаталар	54°46′23″ с. ш. 59°52′31″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 253 820 008
ОКТМО коды	80 653 420 136
Һөләймән

Һөләймән — Башҡортостандың Учалы районындағы ауыл, Илсеғол ауыл советына ҡарай. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны — 179 кеше. Почта индексы — 453715, ОКАТО коды — 80253820008.

Географик урыны

Мейәс йылғаһы буйында урынлашҡан

• Район үҙәгенә тиклем (Учалы): 82 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Һөйөндөк): 5 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Устинов): 2 км

Тарихы

Һөләймән ауылына Себер даруғаһы Ҡаратабын һәм Барын‑Табын улусы башҡорттары үҙ ерҙәрендә нигеҙ һала, 1765 йылдан алып билдәле. Ауыл тәүге төпләнеүсе Һөләймән Иштуғанов исеме менән аталған. Шулай уҡ Мулдаш исеме менән билдәле булған. 1795 йылда 15 йортта 63 кеше йәшәгән, 1866 йылда 42 йортта — 225 кеше. Һөләймән ауылы кешеләре ярым күсмә тормош алып барған. 228 кеше йәшәгән һәр 40 йортҡа 8,5 ат, 2,2 һыйыр, 7,5 һарыҡ, 0,2 баш кәзә тура килгән. Был уртаса һандар. Ысынбарлыҡта бер хужаның унарлаған баш аты булһа, ҡалғандарының йә бер аты ғына, ҡайһы берҙәре йә бөтөнләй атһыҙ булған. Шулай уҡ халыҡтың күпселеге алтын приискыларында эшләгән. Бер өлөшө игенселек менән шөғөлләнгән. 2008 йылдың 19 ноябрендәге «Айырым ауыл советтарын берләштереү һәм тораҡ пункттарҙы тапшырыу менән бәйле Башҡортостан Республикаһының административ-территориаль ҡоролошонда үҙгәрештәр тураһында»ғы Башҡортостан Республикаһы 49-з Законы нигеҙендә:

"Башҡортостан Республикаһының административ-территориаль ҡоролошона түбәндәге үҙгәрештәр индерергә:

43) Учалы районы буйынса:
б) Илсеғол ауылында административ үҙәге менән «Илсеғол ауыл Советы» атамаһын һаҡлап, Илсеғол һәм Һөйөндөк ауыл советтарын берләштерергә. Һөйөндөк ауыл Советының Көсөк, Һөләймән, Һөйөндөк, Устиновка ауылдарын Илсеғол ауыл советы составына индерергә.

Бөгөнгө хәле

Бер кескәй мәктәп 4-се класҡа тиклем белем бирә торғайны, 2010 йылда ябылды. Малсылыҡ фермаһы көн һайын Учалыға һөт ебәрә. 1990-сы йылдағы үҙгәрелештәрҙән һуң юҡҡа сыҡҡан игенлектәрҙе бөгөнгө көнгә әкренләп күтәрергә тырышалар.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	179	87	92	48,6	51,4

Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, күпселек милләт — башҡорттар (100 %).

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Урамдары

• Ҡарағалпаҡ урамы (рус. улица Кара-Калпак)
• Мейәс урамы (рус. улица Миасс)
• Урман урамы (рус. улица Урман)
• Йәлембәт урамы (рус. улица Ялембет)

Һылтанмалар

• Һөләймән (Учалы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 14. — ISBN 978-5-295-04683-4.

Сығанаҡтар

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан. — Справочник. Уфа: ГУП РБ "Издательство «Белая Река», 2007. −416 с. :илл. ISBN 978-5-87691-038-7